De toekomst: Welke klimaattoekomst gunnen we de jeugd van tegenwoordig?

‘Heb je kinderen? Mijn jongste zoon was in 2020 pasgeboren, mijn moeder was zestig in hetzelfde jaar. De meeste mensen zullen het wel vanzelfsprekend vinden als ik zeg dat een pasgeborene in zijn leven meer klimaatextremen zal meemaken dan een zestigjarige. Maar hoeveel meer?

Die vraag is om meerdere redenen belangrijk. Neem om te beginnen de steile opkomst van klimaatprotesten in de voorbije jaren: jongeren van over de hele wereld trekken de straat op en voeren actie voor een ambitieuzer klimaatbeleid. In het Klimaatakkoord van Parijs verbindt de mensheid zich ertoe de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de twee graden, en zich in te spannen om de temperatuurstijging te beperken tot anderhalve graad. Maar de klimaatplannen en -doelstellingen die landen vandaag op tafel leggen en indienen bij de VN – ook de Green Deal van de EU valt daaronder –, zetten ons op een pad naar 2,4 graden opwarming tegen het einde van deze eeuw. En trek je het huidige beleid op het terrein door, dat wil zeggen het klimaatbeleid dat vandaag effectief wordt gevoerd, dan stevenen we af op een opwarming met drie graden!

De klimaatcrisis dreigt op die manier uit te monden in een generatieconflict. Jongeren zitten niet in sleutelposities in administratie, politiek en industrie om belangrijke veranderingen teweeg te brengen, terwijl de mensen die vandaag wel die posities bezetten, de gevolgen van klimaatbeslissingen niet zullen ondervinden – of beter gezegd: van het gebrek eraan.’

‘Wetenschappelijke analyses vertelden tot voor kort nog weinig over wat klimaatverandering betekent voor echte mensen die leven op echte plekken, met name dan voor jonge mensen die in principe de dag zullen meemaken waarop een van die mogelijke toekomstscenario’s realiteit wordt. Met ons onderzoeksteam berekenden we hoeveel extreme hittegolven mensen zullen meemaken gedurende hun hele leven.

Wat blijkt? Voor zestigjarigen (in 2020) zijn dat er vier, ongeacht het toekomstscenario dat van toepassing is. Voor pasgeborenen daarentegen worden het er zeventien onder het anderhalvegraadscenario, meer dan twintig bij twee graden opwarming, en ruim dertig onder de huidige “klimaatbeloftes” van 2,4 graden. Nu kunnen cijfers nog flink variëren naargelang van hoe je een hittegolf definieert. Om dat te omzeilen kunnen we naar relatieve verschillen tussen generaties kijken in plaats van absolute getallen te gebruiken. Anders gesteld luidt de vraag dan: hoeveel meer hittegolven zal een generatie meemaken in vergelijking met een referentiegeneratie, met name het geboortecohort van 1960? Pasgeborenen zullen in het meest gunstige scenario viermaal meer hittegolven meemaken, en als we de huidige koers aanhouden wordt het een zevenvoud.’

‘Voor elke generatie geboren tussen 1960 en 2020, in elk land van de wereld, bekeken we de toename van blootstelling ten opzichte van de referentiegeneratie, voor de drie toekomstscenario’s – anderhalve graad, twee of 2,4 graden opwarming dus. Maar we lieten het daar niet bij, we hebben onze berekeningen herhaald voor een waaier aan mogelijke klimaattoekomsten met toegenomen blootstellingsfactoren, inclusief een pessimistisch scenario van 3,5 graden opwarming. We lieten computermodellen los op nog andere types klimaatextremen, zoals bosbranden, mislukte oogsten, droogtes, rivieroverstromingen en tropische cyclonen. Voor elke combinatie van leeftijd en opwarming van de aarde zetten we de verwachte effecten uit op een kleurenas.

Deze keer rekenden we ook met een nieuwe referentiegeneratie, namelijk de hypothetische generatie die zou leven in een wereld zonder klimaatverandering. Zo zal een pasgeborene onder een 3,5-gradenscenario in zijn of haar leven 44 keer meer hittegolven meemaken dan wanneer we zouden leven in een wereld zonder klimaatverandering. Een zesjarige bijvoorbeeld zal onder drie graden opwarming – waar we nu naartoe gaan bij ongewijzigd beleid – driemaal meer rivieroverstromingen en dubbel zoveel bosbranden meemaken.

‘Het algemene patroon dat naar voren treedt, is zeer duidelijk. Hoe jonger je vandaag bent en hoe hoger het niveau van de opwarming, hoe meer klimaatextremen er je in de loop van je leven te wachten staan, en ook: hoe sterker de verschillen tussen mogelijke scenario’s voelbaar zullen zijn. Die verschillen worden het grootst voor de pasgeborenen van vandaag. Voor wie nu ouder is dan veertig of vijftig, hebben de verschillende uitstootscenario’s dan weer relatief weinig effect op de verdere levensloop en zal de opwarming van de aarde eerder beperkt voelbaar zijn. Maar wie jonger is, heeft dus meer te verliezen bij hogere niveaus van opwarming. Omgekeerd betekent dat ook dat de jongeren van vandaag het meeste te winnen hebben bij de mate waarin we erin slagen de opwarming van de aarde te beperken tot lagere niveaus.’

‘Ik had het tot hiertoe over wereldwijde gemiddelden, maar we bestudeerden ook verschillen tussen de regio’s. Zo kunnen jonge mensen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika de sterkste toenames in blootstelling aan klimaatextremen verwachten: min-25-jarigen krijgen het zevenmaal harder te verduren onder de huidige klimaatbeloftes, pasgeborenen negen keer meer. Sub-Saharaans Afrika kent de tweede sterkste stijging in blootstelling. De klimaatextremen zijn met andere woorden niet gelijk verdeeld over de wereld. De regionale verschillen worden nog duidelijker, wanneer we de landen per inkomen groeperen. Jonge mensen in landen met lage inkomens ondergaan met voorsprong de sterkste stijging in blootstelling aan klimaatextremen.

Dat is om drie redenen problematisch. Ten eerste hebben die jongeren nauwelijks bijgedragen aan de CO2 -uitstoot die de opwarming veroorzaakt. Ten tweede leven ze veelal in landbouwgebieden die het meest kwetsbaar zijn voor extreme weersomstandigheden. En ten derde wordt een zeer groot aantal kinderen vandaag net in deze hardst getroffen regio’s geboren. De 64 miljoen kinderen die tussen 2015 en 2020 in Europa en Centraal-Azië geboren zijn, zullen viermaal meer klimaatextremen meemaken onder de huidige klimaatbeloftes. Maar in Sub-Saharaans Afrika werden in dezelfde periode 205 miljoen kinderen geboren, die zesmaal meer schade zullen ondervinden. Niet enkel het gemiddelde kind krijgt het dus harder te verduren, de omstandigheden worden veel slechter voor een groter aantal kinderen.’

‘Als we hieruit één les kunnen trekken, dan is het wel dat we de opwarming van de aarde moeten zien te beperken tot anderhalve graad om de toekomst van de huidige jonge generaties veilig te stellen. Want wat onze studie ook toont, is dat verhoogde klimaatambitie in elk land onmiddellijke winst genereert wat betreft levenslange blootstelling aan klimaatextremen. Tussen 2,4 en anderhalve graad opwarming zit gemiddeld 40 procent winst qua hittegolven, voor andere types klimaatextremen schommelt dat tussen 10 en 32 procent.

En de oplossingen? Die zijn bekend en ze liggen op tafel. De tijd van onderzoek is voorbij, het is nu aan de beleidsmakers om beslissingen te nemen en aan de ingenieurs om ze uit te voeren. Lokale besturen kunnen oplossingen financieel ondersteunen en faciliteren via hun vergunningenbeleid. Ze hebben hun doelstellingen bepaald, ze moeten nu gaan opleveren, en het best gebeurt dat op de meest kostenefficiënte manier.’ —