Zorg: Iedereen thuis bij Clementina

De thuiszorg van Zorg Leuven bereikt zeer kwetsbare cliënten die door de mazen van het net van de reguliere hulp gevallen zijn en psychisch kwetsbaar zijn. Voor die doelgroep wilde Zorg Leuven aanvullende dienstverlening organiseren in een innovatieve vorm van collectieve gezinszorg. Ze vertrokken van het idee dat cliënten in Casa Clementina zouden kunnen binnenspringen en op bezoek komen, wanneer zij daar zelf behoefte aan hebben. Op die manier geef je mentale zuurstof aan de verzorgenden en zorg je ook voor verbinding tussen de cliënten onderling.

In juni 2022 was het zover. Casa Clementina opende de deuren als een ontmoetingsplek voor cliënten met psychische kwetsbaarheid. En die kwetsbaarheid mag je ruim interpreteren. Of iemand nu eenzaam is, met een depressie worstelt of het tijdelijk moeilijk heeft, iedereen is hier welkom! Maar Casa Clementina is niet alleen een huis voor kwetsbare mensen. Nieuwe medewerkers van de thuiszorgdienst Zorg Leuven krijgen er individueel opleiding van de ergotherapeute, hun trajectbegeleiders of leidinggevenden. Daarnaast is de casa ook ingericht als een levensbestendige kijkwoning. Zo zijn de keuken en de badkamer volledig aangepast en zijn er allerlei hulpmiddelen van thuiszorgwinkels aanwezig die het leven gemakkelijker te maken. Er zijn opzettelijk geen dure snufjes geïnstalleerd, de keus is gevallen op betaalbare eenvoudige ingrepen op maat van iedereen. Leuvenaars met vragen over levensbestendig wonen komen hier langs om alles uit te testen en krijgen advies over woningaanpassingen en mogelijke premies. Hiervoor werkt Casa Clementina samen met twee thuiszorgwinkels, zodat bezoekers alle courante kleine hulpmiddelen ook ter plaatse kunnen uittesten.

Kortom, Casa Clementina is niet alleen een warme plek voor bezoekers, maar ook een opleidingshuis voor nieuwe medewerkers en een levensbestendige kijkwoning. Net die synergie tussen deze drie pijlers maakt Casa Clementina zo uniek.

‘Elke dag bezoeken vijf à zeven personen de casa. Dit zijn allemaal cliënten van de eigen thuiszorgdienst, maar de invulling is volledig anders dan binnen de thuiscontext,’ legt Liesbeth Guinier, coördinator van Casa Clementina, uit. ‘De medewerkers van de casa lezen bewust op voorhand geen dossiers over de bezoekers. Op die manier komt iedereen binnen als mens en niet als iemand met diverse problemen. We ontvangen mensen met een open blik en dat doet hen goed. We zien dat onze bezoekers als het ware hun zorgen thuis laten, waardoor ze hier even vrij zijn! Verzorgenden zijn vaak verbaasd hoe anders de cliënten hier zijn dan thuis. Deze winter kwam er bijvoorbeeld een verzorgende op bezoek met een cliënte, omdat de verwarming thuis stuk was. De vrouw in kwestie was al tien jaar niet meer buiten geweest. Na een kop koffie bloeide ze helemaal open, ze nam een muziekinstrument en begon liedjes te spelen. Dat had haar verzorgende haar nog nooit zien doen.’

Maar hoe ziet zo’n dag er nu uit in Casa Clementina? ‘Eigenlijk weet je dat nooit op voorhand,’ vertelt Liesbeth Guinier. ‘Om half tien gaat onze deur open en het duurt dan niet lang voor de eerste bezoeker aankomt. Vaak start het met koffie en een babbel met de verzorgende. Geleidelijk aan stromen de andere bezoekers toe en gaandeweg start de verzorgende met een activiteit. Elke dag staat er wel iets op het programma: een kookworkshop, in de tuin werken of een gezelschapsspel.’ Wie niet wil meedoen, hoeft helemaal niet aan te sluiten.

En op voorhand inschrijven is ook vaak niet nodig, enkel voor de kookworkshop is dat wel handig om boodschappen te doen.

Na de middag verzorgt de beeldend therapeut of muziektherapeut het programma. ‘We opteren in onze werking voor creatief therapeuten met een banaba creatieve therapie, gezien de kwetsbaarheid van de bezoekers hechten we belang aan voldoende kennis en inzicht in psychopathologie. Elke persoon kan deelnemen in de beeldende ateliers en workshops. Cliënten hebben absoluut geen voorkennis nodig. Het proces en het contact met de materialen is belangrijker dan het resultaat dat we bereiken. De beeldend therapeut gaat op zoek naar een aangename ervaring en dat is veel belangrijker dan dat er allemaal meesterwerken worden gemaakt. Maar dit alles begeleiden is niet altijd evident,’ getuigt Liesbeth Guinier. ‘De groep is zo divers en op voorhand weet je nooit wie er aansluit.

Dat leidt wel eens tot onverwachte interacties. Ook tijdens de muziektherapie komen bepaalde emoties naar boven. Soms bespreken ze dat in de groep en delen ze hun verhaal, maar dat hoeft niet. Wat komt, komt, maar niets moet. Iedereen mag hier gewoon zichzelf zijn. Sommige gebruikers zijn enorm aanwezig, wat anderen dan enerveert. Of iemand met dementie die in gedachten afdwaalt, moet je er weer even bij betrekken. Voor hen zou de werking van bijvoorbeeld een lokaal dienstencentrum nog te druk zijn.

Bezoekers met een sterker profiel vinden hier minder aansluiting en verwijzen we graag door. Ook onze vrijwillige chauffeurs ervaren het verschil in doelgroep. Zij rijden zowel voor onze casa als voor het lokaal dienstencentrum. Via intervisie ondersteunen we de vrijwilligers, zodat ze zich sterker voelen. Zo belde er laatst een vrijwilliger omdat hij iemand wilde oppikken, maar die stond nog in pyjama en had duidelijk al gedronken. Niet altijd evident voor de vrijwilligers en de collega’s hier. Maar de ene dag is de andere niet en we moeten tolerant zijn. We werken aanklampend en laten niemand los. Als een vaste bezoeker niet komt opdagen, dan gaan we al snel even bellen om te horen hoe het gaat,’ verklaart Liesbeth Guinier.

‘Onze verzorgenden in de casa moeten echt leren om hun gekende structuren los te laten. Wanneer ze individueel bij iemand thuis helpen, “moet” er veel meer gebeuren qua verzorging en huishoudelijke taken. Maar hier? Hier niet!’ vertelt Liesbeth Guinier enthousiast. ‘We bakken pannenkoeken en lachen samen. Wij vragen niet of ze thuis opgeruimd hebben. Ze laten hun problemen letterlijk thuis en hebben deugd van de propere, lichte omgeving. Sommigen hebben geen tuin en genieten hier van de zon op ons terras en helpen het gras afrijden. Onze bezoekers voelen zich hier echt thuis en dat is mooi om te zien. En zo groeit het vertrouwen en laten ze na verloop meer van zichzelf zien en vragen ze ook hier hulp. Dan brengen ze bijvoorbeeld hun post mee waarvan ze niet weten wat ze ermee moeten doen. Zo geven wij hen een opstapje om opnieuw structuur in hun leven te brengen zodat ze de moed krijgen om opnieuw zelf regisseur van hun leven te zijn.’

Om alles in goede banen te leiden zet Zorg Leuven een ruim arsenaal aan expertise in. Zo is er elke dag een verzorgende aanwezig, ondersteund door de coördinator van de casa, een ergotherapeute, een beeldend therapeut en een muziektherapeute. Daarnaast kunnen ze terugvallen op de eerstelijns psychologe, een mantelzorgdeskundige en de casemanager van thuiszorg Zorg Leuven. De casemanager heeft binnen Zorg Leuven de taak om ondersteuning op te zetten, als er totaal geen netwerk is rond de persoon met zorgnood. Bijvoorbeeld als medewerkers van de stad Leuven een vervuilde woning aantreffen, zal de casemanager orde op zaken stellen en de weg vrijmaken, zodat zorgdiensten kunnen beginnen. ‘De casemanager overziet het geheel en trekt zich terug als er een netwerk is gevormd of indien nodig blijft die op de achtergrond aanwezig,’ legt Liesbeth Guinier uit. ‘Dit zijn vaak intense trajecten.

Casa Clementina is de ideale plek om met die cliënten gesprekken te voeren. Zo leren ze onze werking kennen en sommigen blijven daarna langskomen. Ook de eerstelijns psycholoog werkt op die manier. Niet iedereen heeft thuis de privacy om vrij te spreken, er luistert wel eens een huisgenoot mee. Dan komen ze naar hier voor hun babbel en ontdekken ze de werking van de casa. Daarnaast kunnen we de mantelzorgcoördinator inschakelen. Bepaalde zorgsituaties zijn zeer belastend voor de mantelzorger. Door in gesprek te gaan of de zorgbehoevende een paar dagen naar de casa te brengen, krijgt de mantelzorger de nodige ademruimte.’

Sinds juni vorig jaar is Casa Clementina in werking en nu al bewijst de casa elke dag opnieuw haar meerwaarde. ‘Het is fijn om “ons” project stap per stap samen te kunnen opbouwen en onze eigen accenten te leggen. We kregen de vrijheid om gaandeweg te groeien, we evalueren en sturen bij waar nodig. Maar we willen nog meer mensen bereiken,’ zegt Liesbeth Guinier. ‘De beeldend therapeut gaat bijvoorbeeld langs op de teamvergaderingen van de thuiszorgdienst om met de verzorgenden een activiteit te doen. Zo voelen ze zelf aan voor welke cliënten de casa goed kan werken. In de toekomst willen we nog meer de connectie leggen met het lokaal dienstencentrum en zien waar de mogelijkheden liggen om meer samen te werken. Verder willen we ook meer inzetten op vrijwilligers, want we zijn ervan overtuigd dat zij heel veel kunnen betekenen voor de bezoekers van onze casa,’ besluit ze. —

Joke Vandewalle is VVSG-stafmedewerker thuiszorg
www.zorgleuven.be /casaclementina