Lokaal beleid rond gendergelijkheid
Lokale besturen hebben een cruciale rol in het bevorderen van gendergelijkheid op lokaal niveau. Door een effectief genderbeleid te ontwikkelen, kunnen zij de levenskwaliteit van al hun inwoners verbeteren. Dit beleid stelt lokale overheden in staat om gerichte acties te ondernemen tegen gendergerelateerde ongelijkheden, zoals ongelijke toegang tot werk, diensten en participatie. Bovendien draagt een sterk genderbeleid bij aan het creëren van veilige openbare ruimtes en het aanpakken van gendergerelateerd geweld, wat direct bijdraagt aan het welzijn van de gemeenschap. Lokale besturen die investeren in gendergelijkheid profiteren van een inclusievere besluitvorming en kunnen beter inspelen op de diverse behoeften van hun burgers. Dit leidt tot meer vertrouwen in het bestuur en versterkt de sociale samenhang, wat essentieel is voor een duurzame ontwikkeling van de lokale gemeenschap.
Meer en meer gemeenten zetten zich in voor gendergelijkheid. Want zo verbeteren ze het leven van alle inwoners, mannen én vrouwen, jongens én meisjes.
Het genderstatement van Mechelen kan je hier raadplegen. In 2022 is dit genderstatement vernieuwd. In het vernieuwde genderstatement van Mechelen spreekt de stad niet langer enkel/uitsluitend over de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar van mensen, ongeacht hun geslacht, het gender waarmee ze zich identificeren of hun seksuele oriëntatie. Ook werd er een nieuwe passage toegevoegd over jezelf kunnen zijn en je veilig kunnen voelen in Mechelen.
De Gids ‘Gelijke kansen als mainstreaming in het lokale beleid’ (2008, IGVM) is een werkinstrument dat lokale overheden stimuleert en ondersteunt bij het mainstreamen van gelijke kansen in het lokaal beleid. De gids biedt praktische ondersteuning (duidelijke teksten, concrete voorbeelden en checklists) rond vier dimensies: het lokale beleid, de diensten aan de bevolking, het overleg met en de communicatie naar de bevolking en het gemeentelijke personeelsbeleid.
De publicatie Gendergelijkheid: ook in mijn gemeente (2018) bevat aanbevelingen en goede praktijken van enkele steden en gemeenten om gendergelijkheid op de lokale agenda te zetten.
Lees hier de tien aanbevelingen van de Vrouwenraad voor een duurzaam en efficiënt lokaal gelijkekansenbeleid.
Op deze website vind je meer informatie over wat uw stad of gemeente kan doen om aan gendergelijkheid te werken.
Met de Genderscan van het Centrum Ethiek in de Sport kan je aan de hand van 30 vragen over 5 verschillende thema’s jouw beleid en werking rond gender evalueren. Je ontvangt onmiddellijk concrete tips & trics om mee aan de slag te gaan. De genderscan is zowel interessant om als sportdienst het eigen beleid te evalueren als voor sportclubs om mee aan de slag te gaan.
Met Grenswijs stel je een beleid op voor agressie, pesten én seksueel grensoverschrijdend gedrag. Of positief gezegd: deze tool helpt je bij een beleid rond psychische, emotionele en lichamelijke integriteit.
Gendergelijkheid is een transversaal beleid. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het genderactieplan ligt dus niet enkel bij de schepen voor Gelijke Kansen. Het voltallige college van burgemeester en schepenen moet ervoor zorgen dat het plan wordt uitgevoerd en dat de geformuleerde doelstellingen worden bereikt.
Grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte
Uit de cijfers van de Veiligheidsmonitor (2021) blijkt dat vrouwen zich in de openbare ruimte opvallend minder veilig voelen dan mannen.
Een geïntegreerde benadering van gelijkheid tussen man en vrouw en een strategie die transversaal is voor de hele stad of gemeente draagt bij aan een toegankelijke en veilige stad voor iedereen.
Lees in deze gids van de Vrouwenraad hoe je als lokaal bestuur kan werken rond gendergelijkheid in de publieke ruimte.
Plan International België heeft een inspiratiegids voor lokale besturen uitgewerkt rond grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte. Hierin staan heel wat aanbevelingen en voor en goede praktijken van lokale besturen.
Ben je op zoek naar meer informatie of goede praktijken rond grensoverschrijdend gedrag in de publieke ruimte? Neem dan hier een kijkje op de kennispagina van de VVSG.
Europees charter voor de gelijkheid van vrouwen en mannen op lokaal vlak
De Raad van Europese Gemeenten en Regio’s (CEMR) heeft een charter opgesteld voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen op lokaal vlak. Doel van dit charter is de Europese lokale en regionale overheden ertoe aan te zetten om concrete maatregelen te nemen voor de gelijkheid tussen vrouwen en mannen op lokaal vlak en dat op alle niveaus.
Het charter kan je hier lezen.
Het charter omvat zes basisprincipes en zes formele verplichtingen.
Zes basisprincipes
-
Principe 2. Om de gelijkheid van vrouwen en mannen te verzekeren moeten ook intersectionele vormen van discriminatie en benadeling aangepakt worden. In het beleid moet daarom rekening gehouden worden met de wisselwerking tussen gender, sekse en andere factoren zoals: huidskleur, sociale afkomst, genetische kenmerken, taal, godsdienst of overtuiging, politieke opinie, behoren tot een minderheid, handicap, seksuele voorkeur, sociaaleconomisch statuut… als bron van discriminatie en achterstelling.
-
Principe 4. Het bannen van genderstereotyperingen is van fundamenteel belang om gelijkheid van vrouwen en mannen te realiseren. Lokale/regionale overheden moeten nadelige stereotyperingen en obstakels die aan de basis liggen van de ongelijke status en positie van vrouwen in de samenleving en die geleid hebben tot politieke, economische, sociale en culturele ongelijkheid, bestrijden.
-
Principe 5. De integratie van een genderperspectief in alle activiteiten van lokale en regionale overheden is nodig om de gelijkheid van vrouwen en mannen te bevorderen. In alle beleid, methoden en instrumenten die een impact hebben op het dagelijks leven van de bevolking moet een genderperspectief opgenomen worden door gebruik te maken van technieken zoals genderanalyse, genderaudits gendermainstreaming, genderbudgeting.
Zes formele verplichtingen
-
Het actieplan moet een overzicht geven van de doelstellingen en prioriteiten, van de maatregelen die genomen zullen worden en middelen die voorzien zijn om de vooropgestelde doelen te bereiken, m.i.v. een timing.
Meer dan 2.000 lokale/regionale besturen, verspreid over 36 landen, hebben het Charter al ondertekend. Voor ons land zijn dit vooral besturen uit het Brusselse en Wallonië.
In Vlaanderen hebben Leuven en Brugge een Gender Equality Plan.
Herbekijk hier de webinar van 26 oktober 2023 waarin de VVSG en de Vrouwenraad meer uitleg geven over dit charter.
Lerende netwerken voor lokale besturen
Ben je op zoek naar een platform om kennis op te doen en expertise uit te wisselen met peers en experten? Hieronder vind je een overzicht van lerende netwerken rond gendergelijkheid specifiek voor lokale besturen.
Dit netwerk komt gemiddeld drie keer per jaar samen en heeft als doel: netwerken, kennis uitwisselen, leren van elkaar en van experten. Het is een handig platform om op de hoogte te blijven van Vlaamse en andere ontwikkelingen. Naast gendergelijkheid worden ook de thema’s LGBTI+ en integrale toegankelijkheid geagendeerd.
Contactpersoon: Lothe Ramakers, Beleidsmedewerker Lokaal Gelijkekansenbeleid bij het Agentschap Binnenlands bestuur
Hieronder vind je een lijst van jaarlijks weerkerende internationale themadagen.
Deze dagen kunnen een handige kapstok zijn om zichtbaarheid te geven aan het lokaal genderbeleid.
-
6 februari: Internationale Dag tegen Vrouwelijke Genitale Verminking
Minstens 200 miljoen vrouwen wereldwijd zijn genitaal verminkt. Op 6 februari vragen de Verenigde Naties daarom jaarlijks om een nultolerantie voor vrouwelijke genitale verminking wereldwijd.
-
11 februari: Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap
Deze dag staat in het teken van alle vrouwen vroeger, nu en in de toekomst, die in een wetenschappelijke wereld en daarbuiten nog te vaak moeten opboksen tegen ongelijkheid.
-
8 maart: Internationale Vrouwendag
Deze dag staat elk jaar in het teken van strijdbaarheid en het gevoel van solidariteit van vrouwen overal ter wereld, meestal aan de hand van een specifiek thema. Op de website van de Verenigde Naties kan je het jaarthema terugvinden.
-
28 mei: Dag van de Menstruatiehygiëne
Op die dag wordt er extra aandacht geschonken aan hygiëne omtrent de menstruatie. Daarbij is de dag in het leven geroepen om taboes te doorbreken.
-
18 september: Internationale Dag van de Gelijke Beloning
Deze dag staat in het teken van een gelijk loon voor gelijkwaardig werk en kaart de wereldwijde loonkloof aan tussen vrouwen en mannen.
-
11 november: Nationale Vrouwendag
De Nationale Vrouwendag wordt georganiseerd door Furia, de Belgische feministische en pluralistische overleg- en actiegroep. Het evenement vindt elk jaar plaats in een andere stad, groeit van onderuit en biedt een heel diverse groep bezoekers een inspirerend programma.
-
25 mei: Internationale Dag voor de Uitbanning van Geweld tegen Vrouwen
Op 25 november wordt naar jaarlijkse gewoonte de campagne “16 dagen activisme tegen gendergerelateerd geweld” op gang getrokken onder de hashtag “orangetheworld”. Orange the World is de wereldwijde campagne tegen geweld tegen vrouwen en meisjes. De campagne loopt tot 10 december, de Internationale dag van de Mensenrechten. De dagen daartussen zijn de 16 Dagen van Actie.
-
10 december: Internationale Dag van de Mensenrechten
De Dag van de Mensenrechten wordt elk jaar gevierd op 10 december omdat op die dag in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd aangenomen door de Algemene vergadering van de Verenigde Naties.
Een belangrijke erkenning voor de rechten van de vrouw was de eerste VN-conferentie over vrouwen in 1975, het internationale jaar van de vrouw. Het ‘Verdrag voor de uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen’, kortweg Vrouwenverdrag, werd door de VN aanvaard in 1979 en trad twee jaar later in werking. 189 landen hebben het verdrag geratificeerd. België deed dat in 1985. Het verdrag spreekt zich uit tegen alle vormen van discriminatie in fundamentele rechten, wetgeving en overheidsdienst. Het bevat een preambule en 30 artikels die het begrip discriminatie definiëren en die gericht zijn op het wegwerken ervan in alle aspecten van het openbare en het privéleven van vrouwen.
Het Actieplatform van Beijing dat in 1995 werd aangenomen bepaalt 12 prioritaire domeinen die bijzondere aandacht vereisen.
In 2014 trad daarnaast het Verdrag van Istanbul van de Raad van Europa in werking om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld tegen te gaan. Het verdrag is juridisch bindend en streeft naar de preventie van geweld, de bescherming van (potentiële) slachtoffers en het beëindigen van de straffeloosheid van de daders. In 2016 trad het verdrag in België in werking.
Met de gendergelijkheidsstrategie (2020-2025) wil Europa via beleidsdoelstellingen en acties tegen 2025 forse vooruitgang boeken op weg naar een gendergelijk Europa. Het doel is een EU waar vrouwen en mannen, meisjes en jongens, in al hun verscheidenheid, vrij zijn hun eigen pad in het leven te kiezen, gelijke kansen krijgen om zich te ontplooien, en in gelijke mate leiding geven aan onze Europese samenleving.
Om dit te bereiken is het noodzakelijk een einde te maken aan gender gerelateerd geweld, genderstereotypen te bestrijden, de kloof tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt te dichten, een gelijkwaardige deelname aan de verschillende sectoren van de economie te bereiken, de loon- en pensioenkloof tussen mannen en vrouwen aan te pakken, een evenwicht te vinden in de verdeling van zorgtaken tussen mannen en vrouwen, in de besluitvorming en in de politiek. De strategie streeft naar een tweeledige aanpak van gendermainstreaming, in combinatie met gerichte acties, met intersectionaliteit of kruispuntdenken als leidend beginsel. De strategie is gericht op acties binnen de EU, maar dan wel in samenhang met het externe beleid van de EU op het gebied van gendergelijkheid en empowerment van vrouwen.
Op 12 januari 2007 heeft België een wet aangenomen om de gelijkheid tussen vrouwen en mannen te bevorderen door de genderdimensie te integreren in de Belgische federale beleidsstructuren. Gender mainstreaming is dus niet langer een vrijblijvend engagement, het is voortaan een wettelijke verplichting. Concreet omvat de wet rond gendermainstreaming een reeks verplichtingen voor de regering, de regeringsleden en de federale administraties.
De wet ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen (de Genderwet) van 10 mei 2007 verbiedt elke vorm van discriminatie op grond van de beschermde criteria vernoemd in artikel 4 van de wet. Onder meer geslacht, genderidentiteit, genderexpressie, seksekenmerken en medische of sociale transitie zijn beschermde criteria onder voornoemde wet. Zowel directe, als indirecte discriminatie, het opdracht geven tot discrimineren, intimidatie en seksuele intimidatie worden expliciet verboden.
De wet ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte (de Seksismewet) van 22 mei 2014 bepaalt dat wie een gedrag of handeling in het openbaar of in aanwezigheid van getuigen stelt met de bedoeling om iemand als minderwaardig te beschouwen of te minachten wegens zijn geslacht of te reduceren tot zijn geslachtelijke dimensie bestraft kan worden.
De wet is er gekomen naar aanleiding van de spraakmakende reportage van Sofie Peeters ‘Femme de la rue’. Zij liet zichzelf door een camera volgen door de straten van Brussel en werd herhaaldelijk achtervolgd, op een beledigende en seksistische wijze aangesproken en op een onrespectvolle wijze aangestaard. Dit zijn vormen van seksistisch gedrag waartegen men voor de invoering van de seksismewet geen actie kon ondernemen en waartegen nu wettelijk kan worden opgetreden.
De wet beperkt zich echter niet tot louter straatintimidatie. Seksuele intimidatie op het werk en op andere openbare plaatsen kan ook bestraft worden op basis van de seksismewet.
Lees hier het Nationaal Actieplan in de strijd tegen gendergerelateerd geweld 2021-2025.
Het Bestuursdecreet heeft o.a. bepalingen omtrent evenwichtige participatie van vrouwen en mannen in bestuurs- en adviesorganen (Artikel III.44)
Lees hier het Vlaams actieplan ter bestrijding van seksueel geweld 2020-2024.
Lokale besturen kunnen met het Plan Samenleven bij de acties 10 (ondernemerschap), 16 (straatintimidatie) en 17 (omstaandersprincipe) ondersteuning vragen voor een lokaal genderbeleid respectievelijk om vrouwen met migratieroots toe te leiden naar het ondernemerschap en tegen intimidatie en discriminatie op basis van gender.
Hieronder vind je relevant cijfermateriaal en onderzoek ter ondersteuning van het uitwerken van een lokaal genderbeleid.
Het rapport focust op de maatschappelijke positie en participatie van mannen en vrouwen in Vlaanderen. Daarbij wordt gebruikt gemaakt van een brede waaier van statistieken over demografie, onderwijs en vorming, betaalde en onbetaalde arbeid, inkomen en armoede, gezondheid, besluitvorming, sociale participatie, attitudes en gedrag en mobiliteit. Het rapport vormt een actualisering van een eerder in 2021 gepubliceerd SV-rapport over de maatschappelijke positie en participatie van mannen en vrouwen.
Partnergeweld is een belangrijk maatschappelijk probleem dat ook een impact heeft op werk, werkneemsters/werknemers en de werkplek. De werkomgeving kan een rol spelen in de strijd tegen partnergeweld. In samenwerking met de think & do tank Pour la solidarité – PLS heeft het Instituut deze publicatie uitgegeven voor bedrijven die een beleid tegen partnergeweld willen voeren. De publicatie geeft informatie over de mechanismen van partnergeweld en de gevolgen ervan op de werkplek en belicht hoe werkneemsters/werknemers die met dergelijk geweld worden geconfronteerd, kunnen worden ondersteund.
Tussen 2 mei en 9 juni 2017 hebben onderzoekers van de Western University en het Instituut, in samenwerking met de partners van het Instituut, een nationale online enquête uitgevoerd over de impact van partnergeweld op werk, werknemers en werkplekken. De enquête omvatte meer dan 40 vragen over de ervaringen van werknemers met partnergeweld en de werkomgeving. Er werd onder andere gepeild naar hun persoonlijke ervaringen terzake, of zij ooit partnergeweld hadden meegemaakt en of zij collega's kenden die partnergeweld ondergingen of gebruikten. Respondenten die persoonlijk partnergeweld hadden meegemaakt, kregen extra vragen, bijvoorbeeld over hoe het geweld hun werk en hun collega's beïnvloedde, of zij het geweld met iemand op hun werk bespraken en welke ondersteuning zij kregen. Dit rapport bevat de belangrijkste bevindingen van de enquête.
Inspirerende praktijken en tools
-
Het Sensoa Vlaggensysteem is een in Vlaanderen ontwikkelde methodiek om seksueel gedrag in te schatten en gepast te reageren. Aan de hand van 6 criteria kan je seksueel gedrag indelen in 4 categorieën, van oké naar helemaal niet oké. Ze zijn aangeduid met verschillende kleuren vlaggen. Bij elke vlag krijg je een aangepaste reactie voorgesteld. Van het Sensoa Vlaggensysteem bestaat nu een volwaardige digitale versie zodat het makkelijk bruikbaar is voor professionelen. Iedereen kan zich ook gratis bijscholen via de online cursus.
Neem zeker ook een kijkje op de websites van de Vrouwenraad en de VVSG.
Daar vind je ook heel wat inspirerende lokale praktijken.
Ben je op zoek naar ondersteuning of meer informatie over een bepaald onderwerp?
Dan kan je terecht bij deze organisaties:
-
Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen
Het Instituut is de onafhankelijke federale overheidsinstelling die instaat voor het waarborgen en bevorderen van de gelijkheid van vrouwen en mannen en de bestrijding van elke vorm van discriminatie en ongelijkheid op basis van een beschermd criterium zoals bijvoorbeeld geslacht. Het Instituut is onderverdeeld in verschillende teams die werken rond diverse actiedomeinen, zoals bijvoorbeeld gender mainstreaming, arbeid, geweld, onderzoek … Het team individuele juridische ondersteuning behandelt infovragen en klachten van slachtoffers van discriminatie.
-
Vrouwenraad
De Vrouwenraad is de koepelorganisatie voor verenigingen die werken aan gelijke kansen en rechten voor m/v/x in een diverse samenleving.
De Vrouwenraad wil het geweld op vrouwen en meisjes bannen, stereotypering en seksisme zichtbaar maken en bestrijden, en de transitie naar een zorgzame samenleving ondersteunen.
-
Ella vzw
ella vzw staat voor het kruispunt van gender en etniciteit. ella maakt actief werk van kruispuntdenken in alle sectoren: de vrouwenbeweging, verenigingen van etnisch-culturele minderheden, het ruime middenveld, het onderwijs, het sociaal werk, zorg & welzijn, het jeugdwerk, justitie, …
ella vzw biedt vorming en trajectbegeleiding aan over tal van thema’s, maar altijd met een focus op kruispuntdenken, gender en etniciteit. Ontdek het aanbod hier.
-
Furia vzw
Furia is een feministische denktank en actiegroep die ijvert voor een solidaire en meer gelijke samenleving. Voor concrete acties werkt Furia vaak samen met andere organisaties. Lees hier bijvoorbeeld meer over de ‘speelgoedactie’ waarmee ze mee ijveren voor niet-stereotyperend en uitdagend speelgoed voor alle kinderen. Furia is ook actief lid van een platform van vrouwenorganisaties dat het sociaal-economisch beleid van de regering opvolgt. Furia is tenslotte de drijvende kracht achter 11 november, de nationale vrouwendag.
-
Plan International België
Uit onderzoek van Plan International België blijkt dat 91% van de meisjes en 28% van de jongens te maken kregen met seksuele intimidatie. Met het Safer Cities project zet Plan International in op meer inclusieve steden in België. Zij werken een programma op maat uit voor jouw stad of gemeente. Lees hier meer over Safer Cities.
-
Sensoa
Sensoa is het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid.
Eén van de thema’s waar zij actief rond werken is het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het Sensoa Vlaggensysteem helpt seksueel (grensoverschrijdend) gedrag beter in te schatten en er gepast op te reageren. Partners kunnen er zelf mee aan de slag. Sensoa kan ook vorming of ondersteuning op maat bieden.
-
RoSa vzw
RoSa vzw informeert, documenteert en sensibiliseert over gendergerelateerde kwesties en feminisme. RoSa heeft haar actieterrein de laatste jaren stelselmatig uitgebreid naar het sensibiliseren van individuen, groepen, organisaties en bedrijven. Dit kan door middel van vormingen, screenings, trajecten of met behulp van een tool(kit).
-
GAMS België (Groep voor de Afschaffing van Vrouwelijke Genitale Verminking)
De Groep werkt rond vrouwelijke genitale verminking (VGV) en andere vormen van gendergerelateerd geweld. Hun aanbod voor professionals vind je hier.
Belangenbehartiging en memoranda
Enkele organisaties die zich inzetten voor de belangen van meisjes en vrouwen hebben in de aanloop naar de verkiezingen een memorandum geschreven.
Hieronder geven we er enkele mee. Deze lijst is niet exhaustief.
Luister- en leesmateriaal