Koksijde teleporteert je naar vijftiende-eeuwse abdij dankzij virtual reality

©Fotografie Michel Maes/Abdijmuseum

Korte omschrijving

Ten Duinen@1490 laat de gebruiker met virtual reality (VR) zelf een deel van de abdij Onze-Lieve-Vrouw Ten Duinen in Koksijde te ontdekken zoals die er aan het einde van de vijftiende eeuw uitzag. De rondleiding start met een bezoek aan het grootseminarie te Brugge. Daarmee wordt meteen ook verwezen naar het rijke patrimonium van de abdij op andere locaties in Vlaanderen. Via het Plan van de Duinenabdij, het schilderij van Pieter Pourbus, wordt de gebruiker middenin het abdijdomein gedropt. Tijdstip: 1490, één jaar na de dood van de abt Johannes Crabbe.

De avatar van de gebruiker tijdens zijn bezoek aan het domein is die van een leerjongen uit een Brugs boekbindersatelier. Hij wordt aan de kerk door abt Vaillant opgewacht, die hem via de kerk, de lekenbroederstraat en de voorraadkamer naar het abtskwartier loodst. Op die virtuele wandeling wordt info gegeven over de ruimte waarin ze zich bevinden, de dagelijkse activiteiten binnen de muren, de vorige abt, diens sociale netwerk en de geschiedenis. In twee scènes krijgt de gebruiker de kans om volledig zelf, de omgeving te verkenning. Daarvoor werd ingezet op artificiële intelligentie, waarbij de bezoeker info krijgt over het gebouw of deel van het gebouw dat hij bekijkt.

Belangrijke elementen voor het welslagen van de VR-beleving:

De storytelling die de bezoeker zo rechtstreeks mogelijk bij het verhaal betrekt en de beleving versterkt;
Duiding voorafgaand aan het bezoek in de VRruimte over objecten die er in voorkomen die ook ter plaatse werden gevonden;
Klemtoon op immersieve beleving door gebruik te maken van VRbrillen;
Interactieve beleving (handen zijn zichtbaar, mogelijkheid om objecten te manipuleren of vast te nemen) versterkt samen met storytelling de beleving van de VRwandeling doorheen de abdijgebouwen;
Beelden uit de immersieve beleving zijn, zowel binnen als buiten het domein te raadplegen op de website van het museum, ongeacht de drager (pc, laptop, tablet of smartphone).

Aanleiding en doelstelling

Vlakbij het museum ligt het uitgestrekte ruïneveld van de vroegere cisterciënzerabdij. De wandelduinen aan onze kust bedekten na het vertrek van de monniken de restanten van de gebouwen onder een dikke laag zand. Tussen 1950-1980 werd een aanzienlijk deel van de kern van de abdij opgegraven, wat leidde tot het huidig ruïneveld van muuropstanden. Een groot deel van de abdij ligt nog altijd verborgen onder het zand.

We stelden vast dat veel bezoekers het moeilijk hadden om het uitzicht van de abdij voor te stellen. Een schaalmodel helpt, maar een immersieve VR-beleving zorgt toch voor een sterkere indruk bij de bezoeker. De immersieve techniek van VR biedt de gebruiker een beleving van ruimte die door het overweldigende karakter ook na de feitelijke VR tijdens het verder bezoek blijft hangen. Dat kan helpen tot een betere lezing van de opgegraven delen en een vorm van herkenning van objecten tijdens het museumbezoek.

Doelstellingen:

Beter en eenduidig inzicht in de resterende sporen van de vroegere abdij. Een beter begrip dat ook leidt tot een grotere waardering voor de archeologische site, de archeologische collectie en de grote invloed van de abdij op de regio.
Storytelling versterkt de beleving van de site, de geschiedenis van de abdij en de waardering van de objecten die de gebruikers in het museum terugzien.
Verwijzen naar het resterende patrimonium van de abdij. Dat is niet beperkt tot Koksijde alleen. Er wordt in de VRbeleving bijvoorbeeld ook uitdrukkelijk verwezen naar het erfgoed in Brugge (zoals de grisailles in het grootseminarie, de handschriften, kunstwerken…).
Een grotere belangstelling voor de abdijgeschiedenis. Het resterende patrimonium zou op termijn moeten leiden tot een grotere toegankelijkheid en meer bezoekers.

Betrokken partners

Initiatiefnemer: lokaal bestuur Koksijde.

Financiële ondersteuning: Westtoer.

Uitvoering: team Alfavision uit Brugge en team Abdijmuseum Ten Duinen.

Budget en subsidiëring

Totaal budget: 220.000 euro.

Projectsubsidie Westtoer: 94.380 euro.

Eigen inbreng lokaal bestuur Koksijde: 125.620 euro.

Timing

Van bij de start van het project in september 2016 (ontstaan van het idee, beslissing om door te zetten, zoeken naar extra financiering) tot uitvoering begin 2018, nam het ganse project ongeveer zestien maanden in beslag. De feitelijke uitwerking van de VR werd in ruim zes maand tijd gerealiseerd. Dat laatste is alleen mogelijk door tijdens de voorbereiding zoveel mogelijk info te verzamelen en het gewenste eindproduct zo goed mogelijk voor te bereiden.

Hindernissen & tips voor andere lokale besturen die een gelijkaardig project willen uitrollen

Neem voldoende tijd om na te denken wat je wil bereiken en hoe je daartoe wil komen. Dat proces leidt automatisch naar een beter inzicht op de noden en een beter uitgewerkt project.
De kostenraming moet realistisch zijn, rekening houdende met onvoorziene kosten (doe navraag bij anderen die een dergelijk project hebben uitgewerkt)
Wacht niet op de uiteindelijke gunning om al het nodige materiaal te verzamelen en op regelmatige tijdstippen binnen je team hierover samen te zitten.
Toets het lastenboek goed af binnen het team en ook met specialisten als de expertise binnen het eigen team ontbreekt (ICT, verhaallijn, content, enzovoort) om onaangename verrassingen te voorkomen.
Vraag bij de offertes een ‘proof of concept’ om na te gaan of de inschrijvers daadwerkelijk aantonen dat ze de opdracht aankunnen.
Maak een realistische planning op voor de realisatie, waarbij duidelijke afspraken worden gemaakt met betrekking tot het traject dat zal worden afgelegd.
Voorzie voldoende overlegmomenten tijdens het traject.
Voorzie mijlpalen tijdens het traject om de voortgang van het project te kunnen opvolgen.
Voorzie een testperiode ter plaatse. Een opstelling in een labo kan namelijk wel aantonen dat het technisch mogelijk is, maar mist soms plaatselijke variabelen die een impact kunnen hebben op de beleving. Een testperiode helpt niet alleen de promotie, maar biedt ook de kans aan het onthaalteam om zich met deze nieuwe techniek vertrouwd te maken.
Hou rekening met snelle evolutie van de technologie binnen het kader van duurzaamheid.
Hou rekening bij het project voor toepassingen op andere dragers.

Sterktes van het project

Laagdrempelige introductie tot de archeologische site, duiding bij de geschiedenis van de abdij, het dagelijkse leven, historische figuren, impact van de abdij op de regio en het rijke resterende patrimonium.
Gebruik van AI in twee scènes biedt de gebruiker de kans om zelf rond te kijken en het domein te ontdekken.
De zichtbaarheid van de handen tijdens de VR-beleving laat toe zaken aan te wijzen, maar ook om zaken vast te nemen in een aantal scènes wat de beleving versterkt.
Storytelling introduceert indirect heel wat extra informatie bij de gebruiker,
Door immersieve toepassing krijgen bezoekers niet alleen een beeld van een aantal ruimten, maar wordt ook een beeld gegeven dat helpt bij het lezen van de lage muuropstanden op de site
De VR-beleving is beschikbaar in het Nederlands, het Frans, het Duits en het Engels, maar ook voor slechtzienden in het Nederlands (VR-brillen).
De verwijzing naar verschillende locaties waar het erfgoed van de Duinenabdij wordt bewaard.
Link met objecten die effectief ook in het museum te zien zijn. Deze objecten worden geduid in de VR-ruimte door middel van een symbool dat ook te zien is bij de objecten in het museum.
Mogelijkheid om een aantal beelden op eigen toestellen te bekijken, zowel op als buiten het domein.
Mogelijkheid om beelden te integreren in rondleidingen en projecten. Zo is er nu een waarachtige reconstructie beschikbaar die bijzonder nuttig is bij expo’s of educatieve workshops, aangezien het verleden concreter wordt voorgesteld.