Digitaal referendum in Kortrijk

Het digitaal referendum in Kortrijk is een project waarbij de inwoners van Kortrijk de kans krijgen om mee na te denken over de ontwikkeling en uitvoering van het nieuwe beleid. Het thema van het referendum in 2019 was of er al dan niet maandelijks een autoloze zondag georganiseerd moet worden in de binnenstad.

Deze participatieve beleidskeuze past binnen het meerjarenplan van de stad: 'Beste Stad van Vlaanderen'. Het doel is om de burger meer actief te betrekken, te laten participeren, en een stem te geven in de keuze om een beleidsvoorstel al dan niet te realiseren. Het gaat hier om een digitale vorm van beleidsparticipatie die burgers niet vraagt om de uitvoeringsfase mee vorm te geven, maar wel om hun kijk te geven op enkele mogelijke beleidskeuzes.

Het project situeert zich in de beleidscyclus op het gebied van beleidsbepaling. Het idee voor een digitaal referendum is ontstaan tijdens de gemeenteraadsverkiezingen door de politieke partij Team Burgemeester. Deze intenties zijn omgezet naar ambities in het bestuursakkoord, waar te lezen staat dat ieder jaar een digitaal referendum plaats zou vinden. Het project is om die reden een top-down initiatief.

Het digitaal referendum werd voornamelijk uitgewerkt in samenwerking met de diverse stads- en OCMW-diensten. Het gaat dan voornamelijk over het team gebiedswerking, in samenwerking met de diensten ICT en communicatie, de wijkteams, OCMW´s, bibliotheek en het meldpunt. 

In totaal hebben 9880 Kortrijkzanen ouder dan 16 jaar gestemd. De participatiegraad bedroeg in totaal 16%. Uiteindelijk heeft 43% van de stemmers vóór een maandelijkse autoloze zondag in de binnenstad gestemd, terwijl 57% van de stemmers dit voorstel niet genegen warden. Hierdoor heeft het college besloten geen maandelijkse autoloze zondag in de binnenstad door te voeren.

De voornaamste partners bij het uitwerken van het digitaal referendum waren de stads- en OCMW-diensten. 

Om het referendum onder de aandacht van de inwoners te brengen heeft de Stad Kortrijk sterk ingezet op communicatie. Voor de outreach naar geïnteresseerde jongeren trachtte de stad samen te werken met de lokale scholen, maar in de praktijk bleek het een uitdaging om hen mee te krijgen in dit verhaal. Omdat de medewerking van de scholen eerder beperkt was, bleek het vaak ook moeilijk om jongeren te bereiken met dit initiatief.

De Stad Kortrijk engageerde zich om dit participatief traject ook bij de technisch minder onderlegde inwoners te brengen door op openbare plekken informatie te verschaffen over het referendum en de optie aan te bieden om met tablets van de stad te stemmen. Verder heeft de Stad Kortrijk met behulp van de ICT-afdeling getracht zo veel mogelijk informatie over het referendum te verspreiden.

Burgerparticipatie in de vorm van (digitale) referenda kan altijd kritiek met zich meebrengen. Zo is het belangrijk om vermoedens van partijdigheid vanuit het college maximaal te vermijden.

Om het maatschappelijk middenveld te bereiken moet men inzetten op niet-politieke en neutrale communicatie. Zo is de kans dat scholen bereid zijn mee te werken stukken groter wanneer zij inzien dat er geen partijdig politiek oogmerk schuilt achter dit initiatief. Samenwerking met dergelijke instanties is essentieel om zoveel mogelijk burgers te bereiken en aan te moedigen

Verdere aandachtspunten bij het implementeren van een dergelijk zijn:

1. Duidelijke en heldere gesloten vraagstelling met voldoende duiding;
2. Bijzondere aandacht voor de digibeten
3. Een sterk communicatieplan
4. Sterk IT-platform waarop de stemmen geregistreerd worden
5. Juridisch onderbouwd en helder reglement
6. Grote personeelsinspanning
7. Sterke coördinatie over de diensten heen
8. Inhoudelijk debat voor het plaatsvinden van het referendum

• Projectverantwoordelijke: Coördinator voor de wijkteams Bart Denys
• Timing bij het project: 1 week per jaar. In het geval van het Kortrijks referendum in 2019 kon er gestemd worden in de derde week van oktober, van maandag 9u tot zondag 16u.
• Budget en subsidiëring: eigen middelen, ter waarde van ongeveer 30.000 euro.
• Meer info https://www.kortrijk.be/digitaalreferendum/digitaal-referendum of ppt zoals gepresenteerd op ronde tafel samen slim 'digitale burgerparticipatie'.

Deze praktijkbeschrijving kwam er in samenwerking met de studenten van het seminarie Bestuurskunde onder leiding van prof. Trui Steen KULeuven.