Roel Verhaert was tot zijn pensioen in 2017 de Antwerpse stadssecretaris. Nu is hij eresecretaris van de stad, en onder meer voorzitter van het bureau voor Integriteit in Antwerpen, voorzitter van het Vlaams Agentschap voor Integratie en Inburgering, en lid van de raad van bestuur van de Universiteit Antwerpen.
Hij schrijft regelmatig boeken en artikels, onder meer over management, integriteit en blockchain. Onlangs verscheen bij uitgeverij Vanden Broele Blockchain is van levensbelang. Uitdagingen voor overheid en onderwijs in de Lage Landen, van de hand van Roel Verhaert, Maka De Lameillieure, Roeland Gielen en Hans Mulder.
‘De lokale besturen, de Vlaamse en de federale overheid, ze zijn al jaren bezig met het digitaliseren en automatiseren van hun processen. Maar de wereld verandert snel. Een goed voorbeeld is de digitale handtekening waar de overheid heel veel middelen en energie tegenaan heeft gegooid. De handtekening was gedurende drie eeuwen nodig om documenten te autoriseren en contracten af te sluiten. Intussen is iedereen vertrouwd met accounts en wachtwoorden, en er is nieuwe technologie die autorisatieprocessen veiliger kan doen verlopen, zoals blockchain. Het digitaliseren van de handtekening is nergens meer voor nodig.’
‘Al duizenden jaren claimt de overheid de burgerlijke stand. Volgens de Bijbel begaven Maria en Jozef zich naar Bethlehem voor een volkstelling. Als je niet werd geteld, had je geen rechten. Als je vandaag uit het bevolkingsregister wordt geschrapt, besta je niet meer. De overheid denkt het recht te hebben om de identiteit van mensen te bepalen. Dat lijkt stilaan een achterhaalde gedachte. Iedereen kan in Estland het wereldburgerschap aanvragen en een identiteit krijgen op basis van blockchain.
In de VN-vluchtelingenkampen worden aankomende vluchtelingen in de blockchain gezet. Ze krijgen op die manier een identiteit en vooral ook waardigheid: hun bestaan wordt erkend. Staat iemand er ooit bij stil hoe vaak die mensen aan allerlei instanties steeds weer hun identiteit moeten bewijzen, hoe vaak ze hetzelfde verhaal moeten vertellen? Zodra ze in de blockchain zitten, is dat niet meer nodig. Gegevens kunnen nooit meer verwijderd, vervalst of gehackt worden. En in één moeite gooien we een hoop bureaucratie overboord waar niemand iets aan heeft.’
‘Ik vergelijk blockchain graag met een grootboek in de boekhouding. Koop je een bedrijfsauto, dan wordt dat een lijn in de boekhouding. Blijft er na een crash niets meer over van diezelfde auto, dan komt er een lijn bij, een tegenboeking. De oorspronkelijke aankoop blijft boekhoudkundig wel bestaan. Die kan niet verdwijnen, behalve als er met de boekhouding gesjoemeld wordt. Blockchain werkt op dezelfde manier. Maar terwijl je met een grootboek nog zou kunnen knoeien, is dat bij blockchain onmogelijk, omdat registraties op veel computers staan, in een gedistribueerd netwerk, en elke wijziging in al die computers gevalideerd moet worden.’
‘De technologie van gedistribueerde netwerken kan vlekkeloos alle administratieve processen overnemen. Stel dat je een toepassing maakt voor gemeentelijke subsidies aan verenigingen. Dan weet iedereen in het netwerk wie er subsidies ontvangt en onder welke voorwaarden. Als een vereniging eenmaal aan alle voorwaarden voldoet, wordt de subsidie automatisch overgemaakt. Bij de uitvoering komt geen mens meer kijken, de kans op misbruiken is nagenoeg onbestaande en door de volledige transparantie verhoogt het vertrouwen in het bestuur. Ik zie momenteel maar één uitzondering waarvoor blockchain niet kan: het strafregister, omdat je straffen moet kunnen schrappen.
‘Ik pleit er niet voor om de bestaande processen in de blockchain te zetten. Integendeel, dat zou te duur zijn en wellicht weinig opleveren. Het is zinvoller om eerst onze processen te herbekijken in het licht van de nieuwe technologische mogelijkheden. We moeten denken vanuit de nieuwe mogelijkheden die de technologie ons biedt. In Singapore enten ze het mobiliteitsnetwerk op de dagelijkse verplaatsingsstromen van de inwoners en ontsluiten dat met geïntegreerde apps. Dat is een heel andere benadering dan de bestaande infrastructuur van sporen, treinen, trams, bussen, wegen als vertrekpunt nemen voor je beleid. Met recepten uit het verleden zullen we het in de toekomst niet meer redden. Want dan dreigen onze overheden ingehaald te worden door grote bedrijven, organisaties en burgerinitiatieven, en op den duur hun rol kwijt te spelen.
‘Sceptici wijzen me er vaak op dat alles toch werkt. Waarom dan veranderen? Omdat alles beter kan. De mogelijkheden om ons beter te organiseren zijn groot, een hele hoop processen kan zo de vuilnisbak in. Neem de stedenbouwkundige vergunning. Hoeveel tijd en middelen zijn daaraan niet verloren gegaan? Hadden we geen of minder stedenbouwkundige vergunningen uitgereikt, zou dit dan geleid hebben tot een lelijker of misschien net een mooier land? Dat soort confronterende oefeningen moeten we maken voor al onze dienstverleningsprocessen.’
‘Lokale besturen die denken dat zij niet bezig moeten zijn met de mogelijkheden die technologie biedt en in de toekomst nog meer zal bieden, moet ik tegenspreken. Gemeenten zijn niet de lagere overheid, ze moeten beseffen dat zij het kloppende hart zijn van de overheid. Zij hebben het nauwste contact met de burger. Ze moeten alle trends en evoluties opvolgen, omdat zij de bevoorrechte positie hebben om te kunnen denken vanuit de burger. Voor die burger moeten ze het doen. Gedistribueerde netwerken zijn een hefboom om onze samenleving te herbekijken. Ze bieden de kans om overheidsmiddelen beter in te zetten voor het algemeen belang.’ •
Bart Van Moerkerke is redacteur van Lokaal
Voor Lokaal 05 | 2021
Verwante artikels:
- 2017Lokaal11 Waar blijft het maatschappelijk debat
- 2017 Lokaal04 Blockchain: de Antwerpse administratie aan de ketting
