Crisis & duurzame huisvesting

De zoektocht naar huisvesting is een grote uitdaging. Er worden verschillende initiatieven genomen om in de gegeven omstandigheden toch zo goed mogelijk een antwoord te bieden op de noden zowel op korte termijn (crisishuisvesting) als op langere termijn (duurzame huisvesting). Er is niet één enkele oplossing. Verschillende mogelijkheden zullen tegelijkertijd naast elkaar uitgebouwd moeten worden.

De Vlaamse overheid organiseerde een aantal webinars om de lokale besturen te informeren. 

Noodopvang en eerste toewijzing door Fedasil

Tijdelijk beschermde vluchtelingen uit Oekraïne die bij de registratie aangeven dat ze een opvangnood hebben, kunnen in principe gedurende enkele nachten terecht in de door Fedasil in Brussel georganiseerde noodopvangcentrum Ariane. Omwille van de hoge bezettingsgraad in het noodopvangcentrum Ariane, kan Fedasil voorlopig enkel kwetsbare personen met een opvangnood opvangen. Andere personen wordt gevraagd zelf een oplossing te zoeken. Deze mensen worden vaak kortstondig opgevangen bij familie, vrienden of andere organisaties en bieden zich dan aan bij het lokaal bestuur. Voor de lokale besturen is het een grote uitdaging om voor iedereen een opvangplaats te voorzien.

Na de opvang in het noodopvangcentrum stromen de mensen door naar opvang op het lokaal niveau. In functie van de beschikbare plaatsen kan dat eerst crisishuisvesting zijn en daarna duurzame huisvesting of meteen duurzame huisvesting. Fedasil doet de toewijzing ofwel meteen de dag van de registratie ofwel vanuit de noodopvang. De toewijzing gebeurt op basis van de vrije plaatsen die de regio's doorgeven aan Fedasil.

 De Vlaamse overheid wil tijdelijk beschermde uit Oekraïne laten doorstromen naar duurzame huisvesting buiten de reguliere huisvestingsmarkt die al verzadigd is. Daarom vraagt de Vlaamse overheid aan de lokale besturen en andere mogelijke aanbieders van duurzame huisvesting om hun duurzame aanbod zo snel mogelijk te registreren in de Vlaamse huisvestingstool. 

Als Fedasil een geschikte plaats vindt en een toewijzing doet, wordt eerst contact opgenomen met de lokale coördinator. Als het een gastgezin is, wordt er ook contact opgenomen met het gastgezin door de lokale coördinator (niet door Fedasil). Als er een match is, kan de tijdelijk beschermde naar de plaats vertrekken. Fedasil geeft hen een toewijzingsdocument mee met daarop hun persoonsgegevens, het aantal personen, het adres en het telefoonnummer van de lokale coördinator. Fedasil organiseert in principe ook het transport (zie verder).

De openingsuren van het registratiecentrum worden aangepast in functie van het aantal aanvragen. Als er veel aanvragen zijn, kan het bijgevolg gebeuren dat Fedasil nog laat 's avonds toewijzingen doet (tot ongeveer 19u30). Momenteel is dat niet het geval en stoppen de toewijzingen in de late namiddag op weekdagen. Bij late/latere toewijzingen wordt geprobeerd om de lokale coördinator tijdig te verwittigen. Goede bereikbaarheid van de lokale coördinator ook buiten de kantooruren is dus belangrijk. 

Het is mogelijk dat de mensen opgehaald worden door de persoon die de plaats aanbiedt of dat ze zelf over vervoer beschikken. Zoniet wordt het vervoer geregeld door Fedasil. Soms wordt een bus ingelegd, soms worden er tickets voor het openbaar vervoer gegeven.

Lokale crisishuisvesting

Om voldoende crisishuisvesting te kunnen voorzien, wordt aan de lokale besturen gevraagd om enerzijds zelf een aanbod crisishuisvesting te doen en anderzijds in kaart te brengen wat er door andere organisaties en burgers aangeboden wordt in de gemeente. Er wordt daarbij gedacht aan sportzalen, gemeentelijke infrastructuur, hotels, leegstaande huizen, opvang bij burgers, enz. Het aanbod aan eerste crisishuisvesting bestaat/bestond voor een groot deel uit gastgezinnen en een aantal collectieve initiatieven van de gemeenten zoals in leegstaande hotels, jeugdherbergen en dergelijke meer. Burgers kunnen niet rechtstreeks een aanbod doen. Dat moet via de gemeentelijke coördinator. Zo kan de gemeente een eerste screening en selectie doen (zie Gastgezinnen voor info over screening).

In een eerste fase werd het aanbod door de gemeente doorgegeven aan het Nationaal Crisiscentrum via het daartoe aangeboden formulier. Die werkwijze met het formulier was omslachtig. Dan kwam de housing tool die door het Nationaal Crisiscentrum ontwikkeld werd. Die tool biedt/bood een platform waarop elke gemeente het overzicht kan raadplegen van de plaatsen voor crisishuisvesting die werden aangeboden door de gemeente zelf of door burgers van de gemeente. Meer technische informatie in de Gids voor de gebruikers Housing Tool. Intussen wordt de houding tool niet meer gebruikt en geeft Vlaanderen de beschikbare plaatsen door op basis van de Vlaamse huisvestingtool.

Een aandachtspunt is het (her-)huisvesten van tijdelijk beschermden die hun opvangplaats verliezen. Ze moeten zich niet opnieuw aanmelden in het registratiecentrum in Brussel. Het gaat zowel over mensen die niet langer bij hun gastgezin kunnen blijven, ongeacht of ze aan dat gastgezin toegewezen werden door Fedasil of er op eigen initiatief terechtgekomen zijn, als over mensen die de eerste lokale (collectieve) crisishuisvesting waar zij verblijven moeten verlaten, ongeacht of ze aan die plaats toegewezen werden door Fedasil of er via een andere weg terechtgekomen zijn. Om voor deze mensen een nieuwe plek te vinden, hebben de lokale besturen toegang gekregen tot de Vlaamse huisvestingstool (zie verder). Het is niet de bedoeling om deze mensen terug naar het registratiecentrum te sturen om (opnieuw) door Fedasil toegewezen te worden aan een lokale crisishuisvesting. Er moet ter plaatse een oplossing gevonden worden met tussenkomst van de lokale coördinator. Dat kan opnieuw een gastgezin zijn, een andere plaats in crisishuisvesting of meteen een meer duurzame huisvesting.  

Naar duurzame huisvesting

Na de eerste toewijzing aan lokale crisishuisvesting of nadat mensen op eigen initiatief (dus zonder toewijzing door Fedasil)  terechtgekomen zijn in lokale crisishuisvesting moet er een meer duurzame oplossing voor de huisvesting komen. De toewijzing aan een duurzame plaats gebeurt door de lokale coördinator op basis van de Vlaamse huisvestingstool. Intussen kan Fedasil bij de registratie ook meteen toewijzen aan duurzame huisvestingsplaatsen voor zover die beschikbaar zijn. 

Duurzame huisvestingsplaatsen zijn minstens 3 maanden beschikbaar, bieden voldoende levenskwaliteit (bijv. garantie op privacy, uitoefenen van gezinsleven, ...) en zijn bij voorkeur collectieve plaatsen voor de efficiënte organisatie van de verdere dienstverlening. De lokale coördinatoren registreren het eigen aanbod van het lokaal bestuur en valideren zowel het eigen aanbod als het aanbod van de andere aanbieders. Alleen gevalideerd aanbod wordt beschikbaar voor toewijzing door Fedasil en in de Vlaamse tool door de lokale coördinator. 

Lokale besturen, bedrijven en organisaties kunnen duurzame en liefst collectieve huisvestingsplaatsen registreren. Denk daarbij aan leegstaande huizen, appartementen of studio’s. Of aan beschikbare kamers in internaten, woonzorgcentra en andere gebouwen. Vlaanderen streeft naar een zo gegroepeerd mogelijk aanbod aan duurzame huisvesting. Zo kan de begeleiding en de verdere hulpverlening zo efficiënt mogelijk georganiseerd worden.

De vraag rijst of gastgezinnen ook duurzaam kunnen zijn en dus in de Vlaamse tool geregistreerd kunnen worden. De voorwaarde minstens 3 maanden beschikbaarheid geldt ook voor de gastgezinnen. De mate van de geboden levenskwaliteit hangt natuurlijk af van de concrete omstandigheden. Collectief zijn gastgezinnen in principe niet. Toch moeten de gastgezinnen ook in de Vlaamse tool geregistreerd en gevalideerd worden. Het registreren in de Vlaamse huisvestingstool is bovendien ook een voorwaarde voor de financiering van de lokale besturen (zie Steunmaatregelen). 

De Vlaamse huisvestingstool

De Vlaamse huisvestingstool is het centrale instrument (de 'master') voor Vlaanderen en de lokale besturen.

• In Vlaamse huisvestingstool worden de huisvestingsplaatsen geregistreerd en gevalideerd zodat ze beschikbaar worden voor toewijzing. Via de validatie en het toewijzen heeft het lokaal bestuur het beheer over het aanbod in de gemeente in handen.
• De Vlaamse tool wordt de basis voor het opvolgen van het aanbod en de spreiding van de huisvestingscapaciteit.
• De Vlaamse tool dient ook voor capaciteitsmanagement zodat er rekening kan worden gehouden met de druk op andere domeinen zoals onderwijs, gezondheid, integratie enz.. Op korte termijn komt er een uitbreiding van de toepassing en de functionaliteiten om de gegevens van de tijdelijk beschermden te kunnen koppelen aan de huisvestingsgegevens en aan het dienstverleningsaanbod.
• De Vlaamse tool  is de basis voor de financiering van de lokale besturen (zie Steunmaatregelen). Streefdoel is een maximale automatisering van de financiële ondersteuning van de lokale besturen op basis van de Vlaamse huisvestingstool.

Allerlei stakeholders, evenals lokale besturen, kunnen duurzame huisvestingsplaatsen voor Oekraïense vluchtelingen aanmelden via de Vlaamse huisvestingstool. Voordat men dit kan doen, moet men eerst een account aanmaken.

Opleidingsaanbod over huisvestingstool.

Lokale besturen spelen een belangrijke rol bij de huisvesting van Oekraïense vluchtelingen. De lokale coördinatoren staan in voor het registreren van het eigen aanbod, voor het valideren van het eigen aanbod en het aanbod van andere aanbieders en voor het beheren van de toewijzingen.

De gemeentelijke coördinatoren:

• kunnen bevestigen of het aanbod effectief aangeboden mag worden aan Fedasil voor toewijzing aan Oekraïense vluchtelingen. Pas na deze validatie stroomt het aanbod automatisch door naar Fedasil, waar het ook met de naam van de gemeentelijke coördinator als contactpersoon wordt opgenomen.
• kunnen aangeven welke plaatsen nog beschikbaar zijn en welke plaatsen reeds zijn ingenomen.
• kunnen nieuwe opvanglocaties en beschikbare plaatsen registreren en aanpassingen doen.

Lees meer in de communicatie van het Vlaamse Crisiscentrum.

Webinars

Bekijk voor meer info de verschillende webinars die de Vlaamse Overheid heeft georganiseerd.

Waaraan wordt gedacht?

• gemeentelijke infrastructuur zoals spothallen en de gastgezinnen
• leegstaande sociale huisvesting in afwachting van renovatie die ingezet kunnen worden, desgevallend na een opknapbeurt.
• grotere en meer duurzame bestaande capaciteit, in een eerste fase onmiddellijk inzetbaar, zoals vakantiewoningen, hotels, woonzorgcentra, enz.
• nooddorpen
• ...

Het zal een mix van maatregelen worden die ook simultaan worden ingezet. 

De Vlaamse Regering heeft enkele beslissingen genomen om sociale woonactoren de kans te geven een huisvestingsaanbod te bieden aan de tijdelijk beschermden uit Oekraïne.  Lees meer op onze pagina 'Regelegeving wonen'.

Lokale besturen die een tijdelijk opvangcentrum voor vluchtelingen uit Oekraïne willen voorzien, vinden een antwoord op heel wat van hun vragen in de toolbox van het Rode Kruis Vlaanderen. De toolbox omvat 2 grote domeinen: hoe zet je een opvangcentrum op én hoe kan je op een snelle manier burgervrijwilligers uit je regio inschakelen om te helpen.

Om een tijdelijk opvangcentrum te kunnen runnen, moet er een full time coödinator zijn alles in goede banen te leiden. De profielomschrijving van Coördinator Opvangcentrum helpt bij het rekruteren van een geschikte persoon. In het draaiboek en de praktische checklist vind je hoe je een locatie selecteert, hoe je start met de opbouw, waar je rekening mee moet houden... Naast betaalde medewerkers heb je ook vrijwilligers nodig zowel in de voorbereidingsfase als tijdens de opvangactiviteiten zelf, bieden zijn onmisbare hulp. Een goed instrument is alvast het burgervrijwilligersplatform van Rode Kruis-Vlaanderen. Hier lees je meer.  Ook om met gemotiveerde vrijwilliger aan de slag te gaan, biedt Rode Kruis-Vlaanderen tips en praktische handleidingen over de coördinatie en de verschillende vrijwilligerstaken.

Lokaal kan je beslissen om vluchtelingen uit Oekraïne tijdelijk te laten verblijven in assistentiewoningen, woonzorgcentra, centra voor kortverblijf en centra voor herstelverblijf.

Voor de opvang binnen een woonzorgvoorziening gelden volgende voorwaarden en modaliteiten:

• Wie capaciteit ter beschikking kan stellen voor tijdelijke huisvesting van Oekraïense vluchtelingen, moet dit melden via de Vlaamse digitale huisvestingstool;
• de verantwoordelijke beheersinstantie van de voorziening communiceert duidelijk en tijdig aan de andere bewoners en hun familieleden over de intentie om Oekraïense vluchtelingen te huisvesten en de gevolgen hiervan op de organisatie. Deze communicatie is aantoonbaar;
• Er wordt uitgegaan van solidariteit. In de fase waarin een vluchteling nog geen inkomen heeft - alvorens een leefloon wordt toegekend of er een arbeidsinkomen is - wordt uitgegaan van een kosteloze terbeschikkingstelling van de woongelegenheid;
• de vluchtelingen kunnen een statuut van tijdelijke bescherming krijgen waarmee ze zich bij het lokaal bestuur van de verblijfplaats kunnen laten inschrijven in het vreemdelingenregister. Zij hebben recht op toegang tot erkende zorgvoorzieningen die gefinancierd worden vanuit de Vlaamse sociale bescherming. Zij hebben geen recht op de zorgbudgetten (10 jaar verblijfsvoorwaarde);
• aan vluchtelingen met kinderen wordt bij voorkeur opvang geboden in een groep van assistentiewoningen. Bewonerskamers in een woonzorgcentrum komen hiervoor minder in aanmerking.

Wat de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne in groepen van assistentiewoningen betreft, moet er voor die personen geen rekening gehouden worden met het maximum van 25% van het aantal wooneenheden dat bewoond mag worden door bewoners jonger dan 65 jaar in de groep van assistentiewoningen. Je hoeft dit niet meer te melden aan het Agentschap Zorg en Gezondheid. Capaciteit melden via de Vlaamse digitale huisvestingstool is voldoende.

Wat de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne in woonzorgcentra en centra voor kortverblijf betreft, wordt een onderscheid gemaakt tussen vluchtelingen die zorgbehoevend zijn en vluchtelingen die niet zorgbehoevend zijn:

• Oekraïense vluchtelingen die zorgbehoevend zijn, kunnen gehuisvest worden binnen de erkende capaciteit van een woonzorgcentrum. Het is belangrijk dat zij aansluiten bij een zorgkas, zodat er ook voor hen een basistegemoetkoming zorg kan gefactureerd worden;
• Oekraïense vluchtelingen die niet zorgbehoevend zijn, kunnen in een woonzorgcentrum worden opgevangen op voorwaarde dat het woonzorgcentrum minimaal vijf woongelegenheden vrijstelt voor de opvang van deze Oekraïense (niet-zorgbehoevende) vluchtelingen. Verder stelt de regelgeving dat er maximaal 10% van het totale aantal woongelegenheden van het woonzorgcentrum kan gebruikt worden voor personen jonger dan 65 jaar. Voor deze groep (jonger dan 65 jaar en zonder zorgbehoefte) zal geen basistegemoetkoming zorg kunnen worden gefactureerd.
  
  Niet-gebruikte woongelegenheden die minstens drie maanden beschikbaar zijn voor de opvang van Oekraïense niet-zorgbehoevende vluchtelingen, worden door het Agentschap Zorg en Gezondheid beschouwd als de-facto niet-erkende capaciteit, en worden niet meegeteld in de toepassing van de 10%-regel, op voorwaarde dat:
  • het gaat om een organisatorisch af te bakenen geheel (een verdieping, vleugel, gebouw ,…), dus geen capaciteit verspreid of zwevend over de voorziening;
  • de infrastructuur minstens drie maanden beschikbaar is;
  • dit door het woonzorgcentrum aan het Agentschap Zorg en Gezondheid wordt gemeld via ouderenzorg@vlaanderen.be met een korte omschrijving van de infrastructuur, het aantal woongelegenheden en de beschikbare periode.
    
    Omdat deze woongelegenheden als niet-erkend beschouwd worden, kan er voor de personen die in deze tijdelijke niet-erkende woongelegenheden verblijven, geen basistegemoetkoming zorg gevraagd worden. Hun aanwezigheid moet dus niet in de webtoepassing RaaS worden gemeld.

Nieuwsbrieven Agentschap Zorg en Gezondheid

• Welke huurprijs mag worden aangerekend aan ontheemden die worden opgevangen in residentiële woonzorgvoorzieningen?
  De Vlaamse Regering heeft op 25 maart 2022 een kader afgesproken over de maandelijkse huurprijs die kan worden aangerekend aan Oekraïense ontheemden van zodra zij een inkomen (equivalent leefloon of arbeidsinkomen) verwerven. Dit kader is ook van toepassing op de erkende woonzorgvoorzieningen met betrekking tot de capaciteit die zij inzetten voor de huisvesting van ontheemden. Over de maandelijkse huurprijs die kan worden aangerekend aan ontheemden uit Oekraïne die niet-zorgbehoevend zijn / zonder specifieke zorgnoden, vind je meer uitleg in de laatste nieuwsbrief Oekraïne van de Vlaamse Overheid (22 april 2022). 
   
• De nieuwsbrieven Oekraïne van de Vlaamse overheid van 24 maart en 4 april bevatten informatie over de praktische modaliteiten voor de opvang van Oekraïense ontheemden.
   
• In de nieuwsbrief van 29 april vraagt het Agentschap Zorg en Gezondheid aandacht voor de preventie en controle van infectieziekten en hoe de residentiële woonzorgvoorzieningen hieraan kunnen bijdragen. Er wordt gevraagd
  • contact op te nemen met je lokale huisartsenkring (dit kan via de CRA, die deel uitmaakt van de lokale kring), om na te gaan hoe dit aanbod in jouw regio gerealiseerd wordt;
  • te voorzien in een opnamescreening op COVID-19 via een PCR-test