Elke gemeente heeft als opdracht om huishoudelijk afval van haar inwoners in te zamelen. Deze gemeentelijke regie over de afvalinzameling is van belang: lokaal afvalbeleid vereist maatwerk en politieke verantwoordelijkheid op het beleidsniveau het dichtst bij de burger. Een succesvol afvalbeheer staat of valt immers met deelname van de bevolking.
De inzameling van huishoudelijk afval wordt geregeld via een gemeentelijk reglement. Hierin is opgenomen dat niemand huishoudelijk afval mag inzamelen zonder opdracht/goedkeuring van de gemeente of, in geval van beheersoverdracht, de afvalintercommunale. Uitzondering hierop zijn de afvalstromen die onder producentenverantwoordelijkheid vallen. Dat zijn verpakkingen, afvalolie, afvalbanden, afgedankte voertuigen, afgedankte elektrische en elektronische apparaten, fotovoltaïsche zonnepanelen, batterijen, en matrassen.
Hoe de selectieve inzameling van huishoudelijk afval moet verlopen, is uitgeschreven in het "uitvoeringsplan huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval". Dit plan legt verplichtingen op aan de lokale besturen inzake het lokaal afvalbeleid en omvat doelstellingen en acties.
