Aanpak Aziatische Hoornaar in Vlaanderen

pagina laatst aangepast op 25 juli 2024

De Aziatische hoornaar is een exotische wespensoort die vooral bekendstaat om zijn jacht op honingbijen, wat aanzienlijke schade veroorzaakt. Het uitroeien van deze invasieve soort is niet langer realistisch. Daarom heeft de Vlaamse minister van omgeving Demir een beheerregeling goedgekeurd die zich richt op populatiebeheer en het beperken van de impact. Dit is essentieel voor de bijenteelt, landbouw, biodiversiteit en volksgezondheid.

Imkers moeten preventieve maatregelen nemen om hun bijenkasten te beschermen en zo grote schade aan de bijenkolonies te voorkomen. Actieve opsporing en verdelging van nesten met minimale bijvangst zijn cruciaal voor het beheersen van deze invasieve exoot. Meer informatie - inclusief een aanschouwelijk stappenplan voor de melding van hoornaars - is te vinden op de website van het Agentschap Natuur en Bos (ANB).

Het Agentschap Natuur en Bos (ANB) coördineert dit dossier en biedt lokale besturen de mogelijkheid om in te stappen in een raamovereenkomst voor de verdelging van nesten via professionals per regio. Als lokaal bestuur kun je dan rechtstreeks beroep doen op de opdrachtnemers die zijn aangeduid in de overeenkomst van ANB. Je voorziet een eigen budget en maakt zelf concrete praktische afspraken met de verdelger, die ook rechtstreeks aan het lokale bestuur factureert. Meer informatie over deze raamovereenkomst vind je op de website van het ANB. 

Nestlocaties die gemeld worden via Vespa-Watch, het Vlaamse meldpunt voor nesten van de Aziatische hoornaar, worden aan het lokale bestuur bezorgd via een lijst op basis van de provincie.
 

• Op de website VespaWatch meld je nesten van de Aziatische hoornaar. Deze meldingen komen binnen bij de provincie Antwerpen. De verantwoordelijke voor elke gemeenten ontvangt twee keer per week per mail een overzicht van de meldingen, zodat ze de nesten gemakkelijk kunnen verwijderen.
• Gemeenten kiezen zelf of ze de nesten verwijderen. De provincie Antwerpen betaalt niet mee aan de kosten.
• De provincie Antwerpen vraagt gemeenten en aannemers om de verwijdering van de nesten in een centraal document bij te houden. Dit overzicht sturen ze terug naar VespaWatch.
• De provincie Antwerpen deelt via een nieuwsbrief en website informatie met gemeenten over ecologie, de meest ecologische beheersmethoden, wetgeving, lopend onderzoek en de haalbaarheid van bestrijding.

• In Oost-Vlaanderen gebeurt de gecoördineerde bestrijding van nesten van de Aziatische hoornaar in samenwerking met RATO vzw. Bekijk of jouw Oost-Vlaamse gemeente samenwerkt met RATO vzw
• Deze bestrijding is gratis voor melders, mits deelname van het lokale bestuur aan het gecoördineerde plan van aanpak.
• In juni 2024 verschijnt hier een overzicht van de deelnemende gemeenten.

De provincie Vlaams-Brabant kocht 800 vallen voor imkers. Neem contact op met je lokale imkersbond voor meer info.  Als lokaal bestuur vind je meer info over aanpak van de populatie van de Aziatische hoornaar via de website van de Provincie Vlaams-Brabant.  Voor vragen kan je mailen naar dierenbeleid@vlaamsbrabant.be. 

De provincie en gemeenten werken samen aan de aanpak van de Aziatische hoornaar. Gemeenten die deelnemen, zetten zich in voor een lentevalcampagne, communicatie met de burgers op belangrijke momenten en dragen de kosten voor verdelgingen op hun grondgebied (uitgezonderd ANB-terreinen en provinciedomeinen).

De provincie ondersteunt de deelnemende gemeenten met een raamcontract en organiseert de verdelgingen. Op sleutelmomenten zorgt de provincie ook voor de communicatie naar burgers.

Daarnaast ondersteunt de provincie het vespawatchersnetwerk via een toelage aan de Koninklijke Vlaamse Imkersbond. Deze middelen worden gebruikt voor vorming (basisvorming lokpot en expertenvorming ‘zenderen’), nestdetectie (zenders, ontvangers, antennes, etc.) en eenvoudige nestverdelging (lage nesten met de ‘stofzuigermethode’). De gezamenlijke doelstelling van provincie en gemeenten is om zoveel mogelijk nesten te vinden en te verdelgen.

Voor vragen, mail naar natuurbeleid@west-vlaanderen.be.

Verschillende partners kunnen je helpen bij de aanpak van de Aziatische hoornaar. Je kunt ze inschakelen voor opleidingen van groendiensten en initiatieven rond voorjaarsvallen. Maak gebruik van hun expertise over deze exoot.

Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) coördineert het beheer en beleid rond invasieve uitheemse soorten. Voor de Aziatische hoornaar bestrijdt het ANB deze binnen haar eigen gebieden om de impact op biodiversiteit te beperken. Daarnaast ondersteunt het ANB het beheer in de rest van Vlaanderen door haar raamcontract beschikbaar te stellen aan andere lokale en bovenlokale overheden. 

Lees meer: natuurenbos.vlaanderen.be/helpcenter  en natuurenbos.be/dossiers/aziatische-hoornaar

De acties vanuit Landbouw vallen onder het Strategisch Plan Bijenteelt (SPB) en worden daaruit gefinancierd. In samenwerking met de Vlaamse imkerij worden één- of meerjarige projecten uitgevoerd, passend binnen de vijf interventies van het SPB. De bestrijding van de Aziatische hoornaar valt onder de vijfde interventie: ‘Bestrijding van vijanden en ziekten in de bijenteelt, in het bijzonder de varroamijtplaag (Varroa destructor), de kleine kastkever (Aethina tumida) en de Aziatische hoornaar (Vespa velutina).’

Projecten tegen de Aziatische hoornaar richten zich op bescherming van bijenkasten en bijenstanden, zoals monitoring, trackingonderzoek, fysieke kastbescherming en selectieve vangvallen. Momenteel loopt het project ‘Selectieve bestrijding van de invasieve exoot Aziatische hoornaar ter bescherming van de honingbij en de biodiversiteit in Vlaanderen,’ geleid door de Limburgse imkersbond (LIB) . Dit project helpt imkers bij het beheersen van de hoornaarpopulatie door opleiding, het vangen van overwinterde koninginnen in de lente met specifieke vallen, en het gebruik van zendertechniek voor moeilijk opspoorbare nesten.

In toekomstige projecten zal de populatie-dynamica van de Aziatische hoornaar verder onderzocht worden, inclusief de invloed van late voorjaarsvorst, concurrentie met de Europese hoornaar en de voorkeur voor stedelijke of plattelandsbijenstanden.

Het SPB werkt aan de benodigde kennisopbouw om de efficiëntie van de huidige bestrijdingsstrategie tegen de Aziatische hoornaar te verbeteren.

De vorming biedt financiële ondersteuning aan de imkerij voor de organisatie van haar reguliere imkercursussen. In deze cursussen kan de imkerij de nodige accenten leggen om aan te sluiten bij de actuele behoefte aan correcte monitoring van de Aziatische hoornaar. Daarnaast ondersteunt de vorming de imkerij bij het organiseren van cursussen over de bestrijding van de Aziatische hoornaar voor professionele bestrijders. Het Praktijkcentrum Bijen (PC Bijen) is het geschikte platform en het Strategisch Plan Bijenteelt (SPB) het best geplaatste instrument om deze doelstellingen te realiseren.

Het SPB ontvangt financiering volgens een verdeelsleutel van 50% vanuit de EU en 50% vanuit de Vlaamse overheid, met een jaarlijks budget van 422.000 euro. Momenteel ligt er een duurzame beheerregeling op tafel, ondersteund door zowel het Agentschap Natuur en Bos als het Agentschap Landbouw en Zeevisserij.

Het Vlaams Bijeninstituut (VBI) biedt momenteel drie cursussen en lezingen voor steden en gemeenten aan, met het QFOR-label:

1. Informatieve avonden over de Aziatische hoornaar voor de bevolking.
2. Cursus Aziatische hoornaar voor gemeentelijke groendiensten.
3. Cursus bijenvriendelijk snoeien voor gemeentelijke groendiensten.

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is een onafhankelijk onderzoeksinstituut van de Vlaamse overheid. Het INBO onderbouwt en evalueert het biodiversiteitsbeleid en -beheer via toegepast wetenschappelijk onderzoek, data- en kennisontsluiting. Het fungeert als aanspreekpunt in Vlaanderen om het natuurbeleid en de uitvoering ervan evidence-based te ondersteunen.

De hulpverleningszones verdelgen alleen de meest urgente en gevaarlijke nesten die op gevoelige publieke locaties hangen. Zij heeft daar een gespecialiseerd team voor. Voor andere nesten verwijzen we door naar het Vlaamse meldpunt Vespa-Watch. Meer informatie over het verdelgen via Vespa-Watch vind je in deze flyer van Hulpverleningszone Midwest.