Maatregelen arbeidsmarkt en personeelskrapte

De Wet van 3 oktober 2022 'houdende diverse arbeidsbepalingen' (B.S. 10/11/2022) bevat een aantal maatregelen die gezamenlijk als 'Arbeidsdeal' worden benoemd. Met deze arbeidsdeal  hervormt de federale regering de arbeidsmarkt door in te zetten op enerzijds meer flexibiliteit en anderzijds op een betere balans werk/privé.

Sommige maatregelen zijn volledig van toepassing op lokale besturen, andere maatregelen gedeeltelijk (enkel van toepassing op de contractanten of op de diensten van het lokaal bestuur die onder het toepassingsgebied van de Arbeidswet vallen) en nog andere maatregelen zijn niet van toepassing op de lokale besturen.

In deze nota vind je per maatregel het toepassingsgebied en de datum van inwerkingtreding.

De Programmawet van 26 december 2022 werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 30 december 2022 en bevat eveneens een aantal arbeidsrechtelijke maatregelen, waaronder:

• Een uitbreiding van het toepassingsgebied van de flexijobs vanaf 1/1/2023 naar de ondersteunende functies in de zorgsector, de evenementen- en cultuursector en de sport.
  
  De uitbreiding van de flexijobs in de publieke zorgsector wordt beperkt tot openbare instellingen en diensten van de publieke zorgsector met als NACE-code:

- 86101 (Algemene ziekenhuizen, m.u.v. geriatrische en gespecialiseerde ziekenhuizen)
- 86102 (Geriatrische ziekenhuizen)
-86103 (Gespecialiseerde ziekenhuizen)
- 86104 (Psychiatrische ziekenhuizen)
- 86109 (Overige hospitalisatiediensten)
- 86210 (Huisartspraktijken)
- 86901 (Medische laboratoria)
- 86903 (Ziekenvervoer)
- 86905 (Ambulante revalidatiecentra)
- 86906 (Verpleegkundige activiteiten, waaronder de diensten voor thuisverpleging)
- 86909 (Overige menselijke gezondheidszorg)
- 87101 (Rust- en verzorgingstehuizen (R.V.T.))
- 87109 (Overige verpleeginstellingen met huisvesting)
- 87301 (Rusthuizen voor ouderen (R.O.B.))
- 87302 (Serviceflats voor ouderen)

De sectoren kinderopvang en thuiszorg komen dus niet aanmerking voor de uitbreiding. Bovendien worden in de sectoren waar de uitbreiding wel geldt (bijvoorbeeld de woonzorgcentra) de zorgberoepen uit het KB nr. 78 (WUG-wet), waaronder verpleegkundigenen zorgkundigen, uitgesloten. Flexijobs zijn enkel mogelijk voor ondersteunende functies.

In de zorgsector gelden voor flexijobbers hogere minimumlonen dan in de andere sectoren: €14,29 /uur + €1,10/uur (flexi)vakantiegeld (totaal minimum €15,39/uur - bedrag op 1 januari 2023). Meer informatie over de toepassingsvoorwaarden zijn terug te vinden op de website van de FOD WASO (raamovereenkomst, flexjob-arbeidsovereenkomst, enz.). Op de website van de RSZ staan de administratieve instructies.

De uitbreiding van het toepassingsgebied van de flexijobs voor de evenementen- en cultuursector en de sportsector is beperkt tot de private sector. De VVSG betreurt dit en heeft dit gemeld aan de bevoegde federale ministers.
 

• Een tijdelijke  (crisis)vermindering met 7,07% van de werkgeversbijdragen voor het eerste en het tweede kwartaal 2023 en de mogelijkheid tot uitstel van betaling in het derde en het vierde kwartaal 2023. Voor de lokale besturen is deze maatregel enkel van toepassing op de zorgvoorzieningen en -instellingen (ruime definitie van de zorg: woonzorgcentra, thuisverpleging, kinderopvang, thuiszorg, ziekenhuizen, enz.) en dus niet voor het lokaal bestuur in zijn totaliteit als werkgever. De VVSG heeft haar ongenoegen hierover gemeld aan de bevoegde federale ministers.
   
• Een verlenging tot en met 31 maart 2023 van de maatregel waarbij het aantal uren studentenarbeid gepresteerd in de zorgsector niet in aanmerking komt voor het jaarlijkse quotum studentenarbeid. Tegelijkertijd wordt dit quotum verhoogd van van 475 uren per jaar naar 600 uren per jaar (zie ook Begrotingsakoord - punt 4 hieronder: generieke verhoging van het quotum studentenarbeid naar 600 uren per jaar in 2023 en 2024).
   
• De maatregelen opgenomen in de Wet van 20 november 2022 'houdende maatregelen aangaande de personeelsschaarste in de zorgsector'  (zie hieronder, punt 3.1) worden verlengd tot 31 maart 2023.
   
• In het kader van de begeleiding en de activering van langdurig arbeidsongeschikten voorziet de Programmawet in 2023 en 2024 een budget voor bijkomende aanwervingen van 'Terug Naar Werk Coördinatoren'. Er wordt ook een “Terug Naar Werk-fonds” opgericht in de schoot van de Dienst uitkeringen van het RIZIV.

UPDATE 29 september 2023:

Op 29 september 2023 besliste de federale regering om de maatregel voor gepensioneerden te verlengen, tot 30 september 2024. In de loop van het jaar 2024 (uiterlijk eind september 2024) zal de federale regering aan de Nationale Arbeidsraad een advies vragen, waarna beslist zal worden of deze maatregel (definitief) verlengd wordt.

UPDATE 26 april 2023: op 14 april 2023 besliste de federale regering om enkel de maatregel voor gepensioneerden te verlengen, tot 30 september 2023. 

De maatregelen voor jobstudenten en voor vrijwilligers werden dus niet verlengd. Voor jobstudenten werd op 19 december 2022 het jaarlijkse quotum van 475 uur studentenarbeid in 2023 en 2024 wel verhoogd tot 600 uur. Deze maatregel is niet beperkt tot de zorgsector, maar toepasbaar voor alle functies en in alle diensten. 
 

1. Wet van 20 november 2022 houdende maatregelen aangaande de personeelsschaarste in de zorgsector

Op 20 juli 2022 verlengde de federale regering een aantal maatregelen om de personeelskrapte in de zorg te verlichten. Zie Wet van 20 november 2022 'houdende maatregelen aangaande de personeelsschaarste in de zorgsector' (B.S. 30/11/2022).

De maatregelen zijn van toepassing in de ruime zorgsector (woonzorgcentra, thuisverpleging, kinderopvang, thuiszorg, ziekenhuizen, enz.). Ze zijn van toepassing tot en met 31 december 2022 en kunnen nadien bij een in ministerraad overlegd Koninklijk Besluit met maximaal zes maanden verlengd worden (tot uiterlijk 30 juni 2023).
Noot: de Programmawet van 26 december 2022 verlengde deze maatregelen tot en met 31 maart 2023 (zie Programmawet - punt 2 hierboven).

Het gaat om de volgende maatregelen:

• Gepensioneerd op 1 juli 2022  OF minstens 65 jaar en op een latere datum gepensioneerd:

     - Gepensioneerde kan onbeperkt bijverdienen in de zorg.

     - Inkomsten zijn vrijgesteld van RSZ en worden afzonderlijk belast aan 33%.

• Het aantal uren studentenarbeid in de zorgsector in het 3de en 4de kwartaal van 2022 komt niet in aanmerking voor het quotum van 475 uren per jaar (verlenging maatregel 1ste en 2de kwartaal 2022) - (zie ook Begrotingsakoord - punt 4 hieronder: generieke verhoging van het quotum studentenarbeid naar 600 uren per jaar in 2023 en 2024).

• Werknemer kan loopbaanonderbreking/thematisch verlof/tijdskrediet/tijdelijke werkloosheid schorsen om bij eigen of andere werkgever aan de slag te gaan in de zorg, met behoud van 75% van de uitkering.
   

2. Verhoging kostenvergoeding vrijwilligers in de zorg

Daarnaast werd de  forfaitaire kostenvergoeding voor vrijwilligers in de zorg verhoogd tot maximaal € 3684 per jaar (=geïndexeerd bedrag 2022), voor wie in de periode 1 januari 2022 tot en met 31 december 2022 als vrijwilliger actief is in de zorgsector of in een vaccinatiecentrum, voor activiteiten in het kader van het beheer van de COVID-19 crisis. Zie koninklijk besluit van 31 augustus 2022 tot wijziging van het koninklijk besluit van 20 december 2018 tot verhoging van het jaarlijks kostenplafond, zoals bepaald in artikel 10, eerste lid van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van de vrijwilligers, voor bepaalde categorieën van vrijwilligers. De forfaitaire dagvergoeding blijft ongewijzigd: maximaal € 36,84/dag (=geïndexeerd bedrag 2022). Vrijwilligers die de maximale dagvergoeding ontvangen, kunnen zo tot 100 dagen in plaats van 74 dagen per jaar actief zijn.

UPDATE 11/01/2023: Het koninklijk besluit van 21 december 2022 tot wijziging van het koninklijk besluit van 20 december 2018 tot verhoging van het jaarlijks kostenplafond, zoals bepaald in artikel 10, eerste lid van de wet van 3 juli 2005 betreffende de rechten van de vrijwilligers voor bepaalde categorieën van vrijwilligers verlengt deze maatregel tot 31 maart 2023. Het verhoogde kostenforfait, €4067,05 in 2023, kan op basis van dit KB gebruikt worden in de periode die loopt van 1 januari 2022 tot en met 31 maart 2023.

Op 11 oktober 2022 bereikte de federale regering een akkoord over de begroting 2023 en 2024. De volgende maatregelen werden o.a. beslist:

• Vermindering met 7,07% van de werkgeversbijdragen eerste en tweede kwartaal 2023 + mogelijkheid tot uitstel van betaling in derde en vierde kwartaal 2023 (zie hoger, Programmawet onder punt 2).

• Uitbreiding flexijobs vanaf 1/1/2023 (zie hoger, Programmawet onder punt 2).

• Het jaarlijkse quotum van 475 uur studentenarbeid wordt in 2023 en 2024 verhoogd tot 600 uur. Deze maatregel is niet beperkt tot de zorgsector. In de loop van 2024 zal er een evaluatie plaatsvinden. Zie Koninklijk besluit van 19 december 2022 tot wijziging van artikel 17bis van het koninklijk besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders (B.S. 27/12/2022, tweede editie).
   
• De maatregel voorzien in het ontwerp van koninklijk besluit tot instelling van een aanvullende uitkering voor werklozen die het werk hervatten in de zorgsector wordt verlengd tot 31/03/2023.
   
• Invoering pensioenbonus van 2 euro per extra gewerkte dag vanaf 01/07/2023.

• Verstrenging regels tijdskrediet en loopbaanonderbreking.

Een aantal van deze maatregelen moet nog in wetteksten worden omgezet. Wij vullen deze pagina aan naarmate er meer informatie beschikbaar wordt.

1. Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende arbeidsongeschiktheid: tekst aangenomen door de Commissie Sociale Zaken op 21 oktober 2022 en goedgekeurd door de plenaire Kamer op 27 oktober 2022 (B.S. 18 november 2022). De maatregelen treden in werking op 28 november 2022: 

• Maximaal driemaal per kalenderjaar is er bij contractanten geen attest arbeidsongeschiktheid nodig voor de eerste dag arbeidsongeschiktheid (wijziging artikel 31 Arbeidsovereenkomstenwet). Lokale besturen die minder dan 50 werknemers tewerkstellen kunnen afwijken van deze regel door middel van het arbeidsreglement.

• Nieuwe procedure re-integratie langdurig zieken: vastlegging van de voorwaarden/procedure om een beroep te doen op medische overmacht om de arbeidsovereenkomst te beëindigen (wijziging artikel 34 Arbeidsovereenkomstenwet).

• Wijziging van de voorwaarden voor de neutralisatie van het gewaarborgd loon in het kader van een gedeeltelijke werkhervatting (wijziging artikel 52§5 en artikel 73/1 Arbeidsovereenkomstenwet). De neutralisatie van het gewaarborgd loon zal in de tijd beperkt worden tot een periode van twintig weken.

Inwerkingtreding: 10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad.

UPDATE 24/11/2022: Deze wet, met als datum 30 oktober 2022, werd op 18 november 2022 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Bovenstaande maatregelen treden bijgevolg in werking op 28 november 2022. Zie dit nieuwsbericht van de FOD WASO.

2. De Europese Commissie dringt bij de Belgische regering aan op een snelle aanpassing van de Belgische reglementering inzake jaarlijkse vakantie, teneinde deze in conformiteit te brengen met de richtlijn 2003/88/EG van 4 november 2003 betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd, en met de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie.

De opmerkingen van de Europese Commissie hebben betrekking op het feit dat de Belgische reglementering een werknemer voor wie het om bepaalde redenen onmogelijk was al zijn vakantiedagen in het vakantiejaar op te nemen, niet toestaat zijn vakantiedagen ook na dat vakantiejaar over te dragen.

De Europese Commissie stelt tevens vast dat de Belgische reglementering een werknemer niet toestaat om zijn vakantiedagen op een later tijdstip op te nemen indien zich tijdens zijn vakantieperiode een ziekte voordoet, waardoor hij de vakantiedagen die samenvallen met zijn ziekte verliest.

Deze twee onmogelijkheden zijn volgens de Europese Commissie in strijd met artikel 7 van de richtlijn, dat bepaalt dat “de lidstaten de nodige maatregelen treffen opdat aan alle werknemers jaarlijks een vakantie met behoud van loon van ten minste vier weken wordt toegekend.

Federaal minister van Werk Dermagne heeft aan de Nationale Arbeidsraad een advies hierover gevraagd.

Inwerkingtreding 1 januari 2023? Wij volgen dit op.